De fascinatie met de rode rots

Ad-Deir, de grootste rots-façade in Petra met een afmeting van 50 x 45 m., mogelijk een tempel voor de vergoddelijkte Nabateïsche koning Obodas I, 1^e eeuw v. Chr.

De archeologische resten van de Jordaanse rots-stad Petra hebben altijd tot de verbeelding gesproken. Doorgaans persen massa’s toeristen zich door de smalle kloof die toegang biedt tot deze fascinerende archeologische site. Ten gevolge van alle onrust in het Nabije Oosten is het dezer dagen echter erg rustig in Petra. Daardoor kan je je opeens weer even voorstellen dat een bezoek aan Petra lange tijd geen vanzelfsprekendheid was.

De Siq oftewel de kloof die toegang biedt tot Petra met rechtsboven een antiek waterkanaal

Petra werd in 1812 ontdekt door de Zwitser Jean Louis Burckhardt. Verkleed als Arabische sjeik wist de toen 27-jarige ontdekkingsreiziger als eerste westerling tot de ruïnestad door te dringen. Dat was destijds een gevaarlijke onderneming want de bewoners van de streek moesten van buitenstaanders weinig en van niet-moslims al helemaal niets hebben.

Jean Louis Burckhardt (1784-1817), Zwitsers ontdekkingsreiziger en ontdekker van Petra. Hij stierf in Egypte tijdens een reis die hem uiteindelijk via de Sahara naar de bron van de Niger rivier had moeten leiden

Anderhalve eeuw later oefende het magische Petra nog altijd een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit, dit keer op Israëli’s. In de jaren vijftig van de vorige eeuw staken die in de Negev-woestijn in kleine groepjes clandestien de grens met het Hasjemitische koninkrijk over om de prachtige architectuur van Petra zelf in ogenschouw te nemen.

Dat ging een tijd goed totdat een vijftal Israëlische hikers in 1953 door een Jordaanse soldaat werden doodgeschoten. De Israëlische dichter Haim Hefer schreef er een aangrijpend gedicht over met als titel “de rode rots.” Eenmaal op muziek gezet, werd het zo populair dat uitzending ervan via de radio in Israël een tijdlang verboden werd uit angst dat het meer pelgrimage op zou roepen.

De rotsen rond Petra met in de verte de Aravah-woestijn en Israël (onderdeel van de Negev dat door genoemde hikers moest worden overgestoke)

Overigens is de fascinatie met Petra volstrekt begrijpelijk. Er zijn namelijk weinig andere plekken op aarde waar natuur en cultuur op zo’n verbluffende manier organisch in elkaar overlopen. De rots-graven van Petra, waarvan er zo’n 800 bewaard zijn gebleven, zijn uitgehakt in een veelkleurige, rossige zandsteen die aan de monumenten een welhaast buitenaardse schoonheid verleent. De rots-architectuur zelf is een ode aan de Grieks-Hellenistische kunst die hier tot volle ontplooiing komt.

Rotsgraven in Petra waarbij de gelaagdheid van het gesteente zichtbaar is

De oorspronkelijke Arabische eigenaars van deze tombes, Nabateeërs genaamd, verdienden rond het begin van de jaartelling een dikke boterham aan handel over de lange afstand. Zo importeerden ze mirre uit het zuidelijk deel van het Arabische schiereiland. Vervolgens deden ze dat kostbare en gewilde goedje weer met veel winst van de hand in de havens langs de Middellandse Zee.

De handelsroutes van de Nabateeërs In het blauw)

De Nabateïsche handelaren konden het zich dus veroorloven de meest getalenteerde architecten in te huren, hetgeen men terug ziet in graven zoals de Khazneh—het meest iconische graf in Petra. Aan die indrukwekkende tombe werd drie jaar continue gewerkt om het gebruiksklaar te maken.

De Kazhneh oftewel “het schathuis”, zo genoemd omdat men dacht dat in deze tombe schatten verborgen lagen. Mogelijk is dit het graf van de Nabateësche koning Aretas IV die stierf in 15 n. Chr.

In 106 n. Chr. annexeerden de Romeinen het economisch zo succesvolle Nabateïsche koninkrijk. Blijkens een recent ontdekt kerkarchief woonden er ook 500 jaar later echter nog altijd Nabateeërs in Petra. De focus van hun economie lag toen echter niet langer op supra-regionale handel maar op lokale landbouw. De tijd van de grote rijkdom en daaruit voortvloeiende kunstzinnigheid was daarmee definitief voorbij.